يكى از سنن اجتماعى كه در تمام دنيا از مهمترين رويدادهاى جوامع مى توان به شمار آورد، سير و سفر و نقل و انتقال مردم از اين شهر بدان شهر و از اين كوى بدان كوى و از اين كشور بدان كشورى ديگر است .
حس كنجكاوى و نيروى زيارت طلبى بشر را وادار مى كند. كه هنوز قاره هاى پهناور زمين را سير نكرده خواهان سير و سفر به كرات ديگر باشد.
سفر: سنتى ، ديرين و پديده اى است كه سابقه كهن دارد.تاريخ آن از سفر آدم چ و حوا - كه بدين جهان سفر كرده اند و مردم از اجتماع آنها پديد آمدند - آغاز مى شود كه آداب و سننى شرعى و اخلاقى و اهميتى خاص دارد كه كمى از فوايدش در ابيات منسوب به امام على عليه السلام آمده كه فرموده است :
تغرب عن الا و طان فى طلب العلى
و سافر ففى الاسفار خمس فوائد
تفرج هم و اكتساب معيشة
و علم آداب و صحبة ماجد
فان قيل فى الاسفار ذل و محنة
و قطع الفيافى و ارتكاب الشدائد
فموت الفتى خيرله من قيامه
بدارهوان بين واش و حاسد
تاج نيشابورى ، معناى آن را در ابياتى سروده است .
اميرالمؤ منين ، مير مجاهد
چنين فرمود: سافر للفوائد!
حس كنجكاوى و نيروى زيارت طلبى بشر را وادار مى كند. كه هنوز قاره هاى پهناور زمين را سير نكرده خواهان سير و سفر به كرات ديگر باشد.
سفر: سنتى ، ديرين و پديده اى است كه سابقه كهن دارد.تاريخ آن از سفر آدم چ و حوا - كه بدين جهان سفر كرده اند و مردم از اجتماع آنها پديد آمدند - آغاز مى شود كه آداب و سننى شرعى و اخلاقى و اهميتى خاص دارد كه كمى از فوايدش در ابيات منسوب به امام على عليه السلام آمده كه فرموده است :
تغرب عن الا و طان فى طلب العلى
و سافر ففى الاسفار خمس فوائد
تفرج هم و اكتساب معيشة
و علم آداب و صحبة ماجد
فان قيل فى الاسفار ذل و محنة
و قطع الفيافى و ارتكاب الشدائد
فموت الفتى خيرله من قيامه
بدارهوان بين واش و حاسد
تاج نيشابورى ، معناى آن را در ابياتى سروده است .
اميرالمؤ منين ، مير مجاهد
چنين فرمود: سافر للفوائد!
سفر بينا كند مرد خرد را
نمايد هم به ايشان نيك و بد را
هر آن كس بيشتر كسب سفر كرد
مسلم بيشتر كسب خبر كرد
و علمناه تاءويل الاحاديث
زيمن اين سفر شد اين مواريث
يد بيضا به موسى از سفر شد
خضر زين راه او را راهبر شد
آزاد همدانى گويد:
در تا پخته شود زير و زبرها دارد
سنگ تا لعل شود خون جگرها دارد
ما به سر منزل و مقصود و رسيدم و هنوز
مدعى بر سر اين راه اگرها دارد
توضيح ابيات امام على عليه السلام :
براى طلب معيشت و به دست آوردن بزرگى از وطن دور شويد و مسافرت كنيد زيرا در سفر پنج فايده است :
سياحت و زايل شدن غم ، كسب معيشت ، كسب و علم و دانش ، ياد گرفتن آداب و معاشرت و زندگى ، صحبت داشتن با بزرگان ، چنانچه گفته شود مسافرت را مشقت و زحمت بسيار است بايد گفت : براى مرد مرگ بهتر از خانه نشستن با ذلت و خوارى ، بين بد خواهان و بد گويان است .
به سفر پخته شود مرد هنرمند آزاد!
تا هلالى بشود بدر سفرها دارد
شاعر ديگرى در اين باره بيتى نغز سروده است :
زمين لگد خورد از گاو و خر به علت آن
كه ساكن است نه مانند ماه و آسمان دوار
سفر، هم از لحاظ روحى روانى و هم از لحاظ دينى اخلاقى داراى فوايدى بسيار است .
سير و سفر را تنها از نظر تنوع و تغيير آب و هواى نبايد مورد توجه قرار داد و به مشايعت و مراسم استقبال و بعضى از رسوم تشريفاتى آن دل خوش كرد؛ بلكه بايد آن را سازنده روح و جسم و پرورنده فكر و سامان دهنده زندگى انسان دانست .
اى بسا كس رفته در شام و عراق
او نديده هيچ جز كفر و نفاق
نمايد هم به ايشان نيك و بد را
هر آن كس بيشتر كسب سفر كرد
مسلم بيشتر كسب خبر كرد
و علمناه تاءويل الاحاديث
زيمن اين سفر شد اين مواريث
يد بيضا به موسى از سفر شد
خضر زين راه او را راهبر شد
آزاد همدانى گويد:
در تا پخته شود زير و زبرها دارد
سنگ تا لعل شود خون جگرها دارد
ما به سر منزل و مقصود و رسيدم و هنوز
مدعى بر سر اين راه اگرها دارد
توضيح ابيات امام على عليه السلام :
براى طلب معيشت و به دست آوردن بزرگى از وطن دور شويد و مسافرت كنيد زيرا در سفر پنج فايده است :
سياحت و زايل شدن غم ، كسب معيشت ، كسب و علم و دانش ، ياد گرفتن آداب و معاشرت و زندگى ، صحبت داشتن با بزرگان ، چنانچه گفته شود مسافرت را مشقت و زحمت بسيار است بايد گفت : براى مرد مرگ بهتر از خانه نشستن با ذلت و خوارى ، بين بد خواهان و بد گويان است .
به سفر پخته شود مرد هنرمند آزاد!
تا هلالى بشود بدر سفرها دارد
شاعر ديگرى در اين باره بيتى نغز سروده است :
زمين لگد خورد از گاو و خر به علت آن
كه ساكن است نه مانند ماه و آسمان دوار
سفر، هم از لحاظ روحى روانى و هم از لحاظ دينى اخلاقى داراى فوايدى بسيار است .
سير و سفر را تنها از نظر تنوع و تغيير آب و هواى نبايد مورد توجه قرار داد و به مشايعت و مراسم استقبال و بعضى از رسوم تشريفاتى آن دل خوش كرد؛ بلكه بايد آن را سازنده روح و جسم و پرورنده فكر و سامان دهنده زندگى انسان دانست .
اى بسا كس رفته در شام و عراق
او نديده هيچ جز كفر و نفاق
وى بسا كس رفته تركستان و چين
او نديده هيچ جز و مكر و كين
اينك به بخشى از اهداف سفر مشروع از نظر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى پردازيم تا سير و سفر را با همين اهداف دنبال كنيم .
قال صادق عليه السلام - عن ابائه فى وصيه النبى لعلى عليه السلام
قال : يا على ! لا ينبغى للرجال العاقل اين يكون ظاعنا الا فى ثلاث : مرمة لمعاش ، او تزود لمعاد، اولذة فى غير محرم الى ان قال يا على ! سرسنتين بر والديك سرسنة صل رحمك ، سرميلا عد مريضا سر ميلين شيع جنازه ، سر ثلاثه اميال اءجب دعوة و سر اربعة اميال زر اءخا فى الله و سرخمسة اميال اجب الملهوف ، و سرستته اميال انصر المظلوم و عليك بالاستغفار.
امام صادق عليه السلام - از پدران گرامى اش ، درباره وصيتى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به اميرالمؤ منين كرده است ، نقل مى كند؛ كه فرمود: يا على ! شخص عاقل سزاوار نيست سفر كند و مگر براى سه هدف :
1- ترميم معاش 2- تحصيل و زاد و توشه براى معاد 3- لذت و تنزه .اما نه در راه حرام .
ابعاد سفر را براى اهداف شرعى چنين توضيح مى دهند.
سفر براى رسيدن به اين هدفها - گرچه فاصله هايى زياد طى شود، باز شايسته و نيكوست .
فرمود: دو سال ، راه به پيماى تا به ديدن پدر و مادرت روى و بدين طريق دلشان را بدست آرى . يك سال راه به پيماى تا خويشاوندت را ببينى و صله رحم كنى ؛ رنج و سختى يك ميل راه براى عيادت مريض تحمل كن .
دو ميل راه را به پيماى تا تشييع جنازه كنى .چهار ميل راه را طى كن تا برادر مؤ منت را ببينى ؛ براى رسيدن به داد يك گرفتار، پنج ميل راه را به پيماى .
براى رسيدن به داد يك مظلوم ، شش ميل راه را به پيماى و پيوسته آمرزش گناهان خود را از خدا بخواه ،
با تمام ترغيبى كه براى سفر از جهات مختلف شده است ؛ در صورتى كه به دين شخص ، زيانى وارد كند، شايسته نيست .در حديث اربعماة از اميرالمؤ منين عليه السلام نقل مى كند كه مى فرمايد: لا يخرج الرجل فى سفر يخاف منه على دينه و صلوته .
به سفرى كه به دين و نماز انسان زيانى وارد كند، نبايد رفت .
يكى از فوايد سفر، سلامتى جسم است كه موجب مى شود انسان ، تنزه و آرامش روحى داشته باشد.
قال رسول الله صلى الله عليه و آله :
سافروا تصحوا و جاهدوا تغنموا و حجوا تستغنوا
سفر كنيد تا بدنهايتان سالم شود و جهاد كنيد تا غنيمت دنيا و آخرت بيابيد و حج كنيد تا مالدار و بى نياز شويد.
شرع مقدس اسلام ، انسان را به مسافرت تشويق نموده است تا دچار تنگدستى و بحرانهاى مالى نشود.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله هم در اين باره فرموده است ؛
اذا اعسر احدكم فليخرج و لا يغم نفسه و اهله
هر كدام گرفتار و تنگدست شديد به سفر برويد و خود خانواده تان را اندوهگين نكنيد.
هم اكنون هم ، سير و سفر، در تمام دنيا، براى كسب علم و فضيلت از شرايط حتمى است و دانشجويان از ديرباز، همين راه را انتخاب نموده از جمله دانشمندان شيعه ، شيخ بهاءالدين عاملى و از سنى ، جارالله زمخشرى از اين جهت ، ممتاز بودند.
محدث قمى رضوان الله عليه در احوال المطيع لله در ص 309 تتمة المنتهى از اسماعيل بن حماد جوهرى ، صاحب كتاب صحاح اللغة ، و استاد لغت عرب - كه اهل فاراب - از بلاد ترك و از اعجوبه هاى زمان خود بود - نقل مى كند: كه جوهرى خطى بى نظير داشت به گونه اى كه او را همتاى مقله مى دانستند.وى پيوسته در سفر، به كسب فضايل مى پرداخت و طى بيابانها را براى علم آموزى برگزيده بود؛ او از شام و عراق عازم خراسان شد و در نيشابور اقامت گزيد تا از دنيا رفت .
از سفرهاى پربركت و كارساز ديگر، سفرهاى تجارى قبل از اسلام رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سفرهاى غير تجارى و تبليغى ايشان - كه هجرت به مدينه از جمله آن است - مى توان نام برد.
اين سفرها مايه توسعه دين و حفظ و حراست آيين اسلام شد. و شوكت خود را در قلب دنيا و تمام كشورهاى دور گسترش داد.
رسول اكرم فرمود: سفر دراى رنج و مشقت بسيار است و از اين روست كه گفته اند: السفر قطعه من السفر سفر قطعه اى از جهنم است .
ليكن براى كسب اندوخته هاى عالم ، رنج سفر را بايد تحمل كرد تا از نزديك به سرچشمه منابع آن اندوخته ها دست يافت .
بنابراين مطالعه آداب و سنن شرعى و اخلاقى و اجتماعى سفر براى مسافر لازم و ضرورى است كه براى پيمودن راه ، زاد و توشه اى كافى ببرد تا به مقصود و هدف خود برسد.
او نديده هيچ جز و مكر و كين
اينك به بخشى از اهداف سفر مشروع از نظر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى پردازيم تا سير و سفر را با همين اهداف دنبال كنيم .
قال صادق عليه السلام - عن ابائه فى وصيه النبى لعلى عليه السلام
قال : يا على ! لا ينبغى للرجال العاقل اين يكون ظاعنا الا فى ثلاث : مرمة لمعاش ، او تزود لمعاد، اولذة فى غير محرم الى ان قال يا على ! سرسنتين بر والديك سرسنة صل رحمك ، سرميلا عد مريضا سر ميلين شيع جنازه ، سر ثلاثه اميال اءجب دعوة و سر اربعة اميال زر اءخا فى الله و سرخمسة اميال اجب الملهوف ، و سرستته اميال انصر المظلوم و عليك بالاستغفار.
امام صادق عليه السلام - از پدران گرامى اش ، درباره وصيتى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به اميرالمؤ منين كرده است ، نقل مى كند؛ كه فرمود: يا على ! شخص عاقل سزاوار نيست سفر كند و مگر براى سه هدف :
1- ترميم معاش 2- تحصيل و زاد و توشه براى معاد 3- لذت و تنزه .اما نه در راه حرام .
ابعاد سفر را براى اهداف شرعى چنين توضيح مى دهند.
سفر براى رسيدن به اين هدفها - گرچه فاصله هايى زياد طى شود، باز شايسته و نيكوست .
فرمود: دو سال ، راه به پيماى تا به ديدن پدر و مادرت روى و بدين طريق دلشان را بدست آرى . يك سال راه به پيماى تا خويشاوندت را ببينى و صله رحم كنى ؛ رنج و سختى يك ميل راه براى عيادت مريض تحمل كن .
دو ميل راه را به پيماى تا تشييع جنازه كنى .چهار ميل راه را طى كن تا برادر مؤ منت را ببينى ؛ براى رسيدن به داد يك گرفتار، پنج ميل راه را به پيماى .
براى رسيدن به داد يك مظلوم ، شش ميل راه را به پيماى و پيوسته آمرزش گناهان خود را از خدا بخواه ،
با تمام ترغيبى كه براى سفر از جهات مختلف شده است ؛ در صورتى كه به دين شخص ، زيانى وارد كند، شايسته نيست .در حديث اربعماة از اميرالمؤ منين عليه السلام نقل مى كند كه مى فرمايد: لا يخرج الرجل فى سفر يخاف منه على دينه و صلوته .
به سفرى كه به دين و نماز انسان زيانى وارد كند، نبايد رفت .
يكى از فوايد سفر، سلامتى جسم است كه موجب مى شود انسان ، تنزه و آرامش روحى داشته باشد.
قال رسول الله صلى الله عليه و آله :
سافروا تصحوا و جاهدوا تغنموا و حجوا تستغنوا
سفر كنيد تا بدنهايتان سالم شود و جهاد كنيد تا غنيمت دنيا و آخرت بيابيد و حج كنيد تا مالدار و بى نياز شويد.
شرع مقدس اسلام ، انسان را به مسافرت تشويق نموده است تا دچار تنگدستى و بحرانهاى مالى نشود.
رسول اكرم صلى الله عليه و آله هم در اين باره فرموده است ؛
اذا اعسر احدكم فليخرج و لا يغم نفسه و اهله
هر كدام گرفتار و تنگدست شديد به سفر برويد و خود خانواده تان را اندوهگين نكنيد.
هم اكنون هم ، سير و سفر، در تمام دنيا، براى كسب علم و فضيلت از شرايط حتمى است و دانشجويان از ديرباز، همين راه را انتخاب نموده از جمله دانشمندان شيعه ، شيخ بهاءالدين عاملى و از سنى ، جارالله زمخشرى از اين جهت ، ممتاز بودند.
محدث قمى رضوان الله عليه در احوال المطيع لله در ص 309 تتمة المنتهى از اسماعيل بن حماد جوهرى ، صاحب كتاب صحاح اللغة ، و استاد لغت عرب - كه اهل فاراب - از بلاد ترك و از اعجوبه هاى زمان خود بود - نقل مى كند: كه جوهرى خطى بى نظير داشت به گونه اى كه او را همتاى مقله مى دانستند.وى پيوسته در سفر، به كسب فضايل مى پرداخت و طى بيابانها را براى علم آموزى برگزيده بود؛ او از شام و عراق عازم خراسان شد و در نيشابور اقامت گزيد تا از دنيا رفت .
از سفرهاى پربركت و كارساز ديگر، سفرهاى تجارى قبل از اسلام رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سفرهاى غير تجارى و تبليغى ايشان - كه هجرت به مدينه از جمله آن است - مى توان نام برد.
اين سفرها مايه توسعه دين و حفظ و حراست آيين اسلام شد. و شوكت خود را در قلب دنيا و تمام كشورهاى دور گسترش داد.
رسول اكرم فرمود: سفر دراى رنج و مشقت بسيار است و از اين روست كه گفته اند: السفر قطعه من السفر سفر قطعه اى از جهنم است .
ليكن براى كسب اندوخته هاى عالم ، رنج سفر را بايد تحمل كرد تا از نزديك به سرچشمه منابع آن اندوخته ها دست يافت .
بنابراين مطالعه آداب و سنن شرعى و اخلاقى و اجتماعى سفر براى مسافر لازم و ضرورى است كه براى پيمودن راه ، زاد و توشه اى كافى ببرد تا به مقصود و هدف خود برسد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر