بخش اول : سخنى درباره نهج البلاغه و گوينده آن

از آنجا كه ((نهج البلاغه)) مجموعه (خطبه‏ها، نامه‏ها و كلمات قصار حكيمانه) مولى الموحدين و امير المومنين على بن ابى طالب عليه‏السلام می ‏باشد، سخن گفتن درباره آن كار آسانى نيست، چرا كه ما توان آن را نداريم كه به عمق وجود اين گوينده والامقام پى ببريم و از تمام زواياى فكر بلند و ايمان قوى و ملكات فاضله آن حضرت آگاه شويم و ((نهج البلاغه)) را آن چنان كه هست بشناسيم.
على بن ابى طالب عليه‏السلام پس از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله برترين مخلوق خدا است ابن عباس مى‏گويد: پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله فرمود:

لو ان الاشجار اقلام و البحر مداد و الجن حساب، و الانس كتاب ما احصوا فضائل على بن ابى طالب عليه‏السلام: - ينابيع الموده (سليمان بن ابراهيم قندوزى حنفى) ج 1، ص 364، باب 40، حديث 5

((اگر درختان قلم باشند و درياها مركب، جنيان شماره گر، و انسانها نويسنده نمى‏توانند فضائل على بن ابى طالب عليه‏السلام را شماره كنند)).

استاد محمد تقى جعفرى در مقدمه ((ترجمه و تفسير نهج البلاغه)) مى‏گويد: ((هيچ گونه جاى ترديد نيست كه ما نمى‏توانيم شخصيت على بن ابى طالب عليه‏السلام را، مانند شخصيت‏هاى يك بعدى تاريخ نشان بدهيم و كتابش ((نهج البلاغه)) را هم به عنوان كتابى كه يك شخصيت يك بعدى از خود به يادگار گذاشته است، تلقى نماييم. ما با انسانى سر و كار داريم كه هدف اعلايى براى زندگانى دارد، زمامدارى كه عادل مطلق است، داراى معرفتى در حد اعلى درباره انسان و جهان، وابستگى به مبادى عالى هستى، خود را جزئى از انسان ديدن، وابستگى مستقيم به خدا، تقوى و فضيلت در حد اعلى، پاكى گفتار و كردار و انديشه و نيت پاك ... و ده‏ها امتيازات از اين قبيل كه در على بن ابى طالب به اتفاق تمام تواريخ ثبت شده است، قابل توضيح و تفسير با مفاهيم و ارزش‏هاى معمولى نمى‏باشد، زيرا براى آن جامعه و يا افرادى كه زندگى جز تورم ((خود طبيعى)) چيز ديگرى نيست، عناصر شخصيت و امتيازات على عليه‏السلام و كتابش، خيالاتى بيش نيست.
همچنين از ديدگاه مكتب هايى كه براى بشريت آغاز و انجامى جز همين خاك تيره و تكاپويى جز براى گسترش ((خود طبيعى)) سراغ ندارند، على و نهج البلاغه‏اش هرگز قابل شناخت و هضم نخواهد بود)). - ترجمه و تفسير نهج البلاغه، ج 1، ص 3. 
ولى در عين حال آگاهى بر گوشه هايى از اين دو اقيانوس بى كران (على عليه‏السلام و نهج البلاغه) براى انسانهاى حق شناس و حقيقت جو و با معرفت سهل و آسان است زيرا هر كس اندك آشنائى با على بن ابى طالب عليه‏السلام و تاريخ زندگانى و سخنان و افكار و انديشه‏هاى او داشته باشد به خوبى مى‏داند او يك انسان برتر است، او آيتى از آيات بزرگ حق است او نسخه نادرى از كتاب وجود انسان است.
و همچنين مى‏داند كه ((نهج البلاغه)) او كه پرتوى از وجود او است، اقيانوسى است بى كران و دريايى است پهناور و گنجينه‏اى است پرگهر، بوستانى است پر گل و كانون معارف الهى است، و خلاصه بعد از قرآن كريم و احاديث نبوى بهترين مرجعى است براى همه نيازهاى انسان در مسير سعادت
بدون شك هرگاه كسى قصد كند كه در چنين ميدانى گام بگذارد بايد خود را براى نوشتن كتابهاى قطورى آماده سازد، ولى هدف ما در اين نوشتار اين است كه تنها به اشاراتى بسنده كنيم و به منظور آگاهى بيشتر در قسمتهاى آينده، گفته‏هاى بعضى از دانشمندان بزرگ شيعه و كسانى كه سالها با نهج البلاغه آشنا بوده و انس گرفته‏اند، را نقل خواهيم كرد.
همچنين از افكار انديشمندان برخى از علماى اهل سنت، و گواهى ارزنده دانشمندان مسيحى كه فريفته گفته‏هاى آن بزرگ مرد عالم انسانيت شده‏اند بهره‏مند خواهيم شد.