كتابى كه اكنون در دست داريد، با همه كوچكى خود، به وسعت درياهاى بيكرانه ، و به عظمت كوههاى سر به فلك كشيده است : زيرا آنچه در اين كتاب كوچك مى خوانيد، بخشى از كلمات و جملات كتاب ارجمندنهج البلاغه است ، كه به اين صورت ساده ، براى شما فراهم شده است .
اين كلمات و جملات ، مانند دانه هاى مرواريد درخشان ، كه از اعماق دريايى سرشار از مرواريدهاى ناب به دست آمده باشد، مخصوص شما نوجوانان عزيز انتخاب شده است . از اين رو، تمامى مطالب اين كتاب ، با بيانى ساده ، به زبان فارسى امروز، نوشته شده تا براى شما و ديگر هم سن سالهايتان ، به آسانى قابل درك و آموختن باشد. و از اين راه ، شما عزيزان را، با كتابى كه پس از قرآن ، عاليترين و گرانقدرترين كتاب انسان سازى است ، آشنا سازد.
براى آشنائى بيشتر شما، بهتر است به چند نكته اشاره شود: نهج البلاغه ، كه نمايانگر گوشه يى از انديشه بلند و آسمانى حضرت على عليه السلام است . از يكهزار سال پيش ، به صورت كتاب جاودانه ، در اختيار جهان و جهانيان قرار گرفته و دنيا را با تحسين و حيرت روبرو كرده است .
اين كتاب ، مجموعه يى از گفتارها، پند و اندرزها، نامه ها و نوشته ها، سخنان كوتاه و پر مغز آن امام بزرگوار است ، كه توسط دانشمند بر جسته اسلامى ،سيد رضى در پايان قرن چهارم و آغاز قرن پنجم هجرى ، گرد آورى شده است .
سيد رضى سخنان والا و نوشته هاى بى همتاى امام عليه السلام را، در كتاب نهج البلاغه ، به سه بخش اصلى تقسيم كرده كه ترتيب آنها چنين است 1- خطبه ها
2-نامه ها
3- سخنان كوتاه
درباره خطبه ها
براى آشنائى بيشتر شما، بهتر است به چند نكته اشاره شود: نهج البلاغه ، كه نمايانگر گوشه يى از انديشه بلند و آسمانى حضرت على عليه السلام است . از يكهزار سال پيش ، به صورت كتاب جاودانه ، در اختيار جهان و جهانيان قرار گرفته و دنيا را با تحسين و حيرت روبرو كرده است .
اين كتاب ، مجموعه يى از گفتارها، پند و اندرزها، نامه ها و نوشته ها، سخنان كوتاه و پر مغز آن امام بزرگوار است ، كه توسط دانشمند بر جسته اسلامى ،سيد رضى در پايان قرن چهارم و آغاز قرن پنجم هجرى ، گرد آورى شده است .
سيد رضى سخنان والا و نوشته هاى بى همتاى امام عليه السلام را، در كتاب نهج البلاغه ، به سه بخش اصلى تقسيم كرده كه ترتيب آنها چنين است 1- خطبه ها
2-نامه ها
3- سخنان كوتاه
درباره خطبه ها
خطبه ، مجموعه گفتارهايى است ، كه امام جمعه ، براى مسلمانانى كه در نماز جمعه شركت كرده اند، بيان مى كند. در اين گفتارها، مسائل و مطالب گوناگونى مطرح مى شود، تا ضمن آن ، آگاهى لازم ، به امت مسلمان داده شود: آگاهى هايى در باره توحيد و خداشناسى ، اصول عقايد اسلامى ، بحث ها و مسائل قرآن ، فلسفه بعثت پيامبران و مسئله ظهور آخرين امام ، و امامت ، موضوع امت و امامت و هر مسئله ديگرى كه مطرح ساختن آنها لازم باشد مانند مسائل گوناگون سياسى و اجتماعى كه در جامعه مسلمانان پيش مى آيد. از اين رو، امام جمعه در خطبه هاى خود، پيرامون اينگونه مسائل نيز توضيحات لازم را مى دهد، تا ذهن امت مسلمان نسبت به آنها روشن شود و فريب دشمنان خدا و دين خدا را نخورند.
اما بايد دانست كه خطبه هاى امام على عليه السلام ، مخصوص روزهاى جمعه نبود. بلكه چون در دوران حكومت آن حضرت ، نماز تمام روزهاى هفته به صورت جماعت خوانده مى شد، هميشه براى ايراد خطبه ، فرصت مناسب وجود داشت . امام عليه السلام نيز، هر گاه كه مسئله فورى و مهمى پيش مى آمد، كه لازم بود با مسلمانان در ميان گذاشته شود، بر منبر قرار مى گرفت و به ايراد خطبه و روشنگرى ذهن مسلمانان مى پرداخت .
خطبه هايى كه در نهج البلاغه گرد آورى شده ، تنها 238 خطبه ، از صدها خطبه آن حضرت است . با اين حال ، بخش خطبه ها، در نهج البلاغه ، از دو بخش بعدى كه نامه ها و سخنان كوتاه امام (ع ) را در بر دارد، مفصل تر و بلندتر است .
خطبه هاى نهج البلاغه ، بيشتر در موضوع توحيد و خداشناسى ، بحث درباره رسالت و معرفى مقام والاى رسول اكرم (ص )، مسائل و مباحث اسلامى و قرآنى ، مسائل سياسى و اجتماعى جهان اسلام ، و دعوت مسلمانان به سركت در جهاد و استقبال از شهادت در راه خدا و دين خدا بيان شده است .
درباره نامه ها
بخش نامه هاى نهج البلاغه ، آثارى را كه از قلم گهربار آن حضرت تراوش كرده است ، در بر دارد. و اين آثار، عبارت از نامه هايى است كه امام عليه السلام ، پيرامون مسائل و حكومت اسلامى و امت مسلمان ، براى دوستان و نزديكان ، و حتى براى دشمنان خود نوشته است . همچنين نامه ها و فرمانهايى است كه آن حضرت ، براى فرمانداران و استانداران و مسئولان حكومتى امور مسلمانان نوشته ، و در هر يك ، عاليترين اصول حكومت و كشوردارى ، بهترين راه خدمت به مردم ، و بخصوص حفظ حقوق افراد ضعيف و طبقه مستضعف را تعيين كرده ، و كاركنان حكومت اسلامى را، به رعايت يكايك اين دستورات ، موظف ساخته است .
علاوه بر اينها، مكاتبات ، و اصولا در تمامى نامه ها و نوشته هاى امام عليه السلام ، علاوه بر مسائل آن روز، از يك سو، اصول زندگى در پرتو اسلام و در حكومت اسلامى بيان شده ، و از سوى ديگر، مسائل تربيتى و اخلاقى و اعتقادى اسلام ، و از ديدگاه آن حضرت روشن شده است .
علاوه بر اينها، مكاتبات ، و اصولا در تمامى نامه ها و نوشته هاى امام عليه السلام ، علاوه بر مسائل آن روز، از يك سو، اصول زندگى در پرتو اسلام و در حكومت اسلامى بيان شده ، و از سوى ديگر، مسائل تربيتى و اخلاقى و اعتقادى اسلام ، و از ديدگاه آن حضرت روشن شده است .
درباره سخنان كوتاه
سومين بخش نهج البلاغه ، در بردارنده سخنان كوتاه امام عليه السلام است كه بيشتر آنها، از يك يا دو جمله فشرده تشكيل شده است .اما همين گفته هاى بسيار كوتاه و يكى دو جمله هايى ، كه بين مردم به كلمات قصار معروف شده ، هر يك دريايى از معنى را در خود جاى داده است .كلمات قصار على عليه السلام بيشتر دربردارنده پند و اندرزهاى آن حضرت ، و راهنمايى هاى بى نظيرى درباره روش صحيح اعتقادى و تربيت اسلامى است .
مطالب عميق و پرمعنايى كه در اين جمله هاى كوتاه وجود دارد، چنان است كه دوست و دشمن ،آن را همچون ساير آثار گسترده و مفصل امام (ع )، پس از قرآن كريم و گفتارهاى رسول اكرم (ص )، عالى ترين راهنماى بشر، براى زندگى پاك و سعادت آميز دانسته اند. طورى كه هر كدام از اين سخنان فشرده ، صدها درس زندگى و سرمشق انسانيت ، و خوب بودن و خوب زيستن ، در خود نهفته دارد.
پس از آشنائى مختصر با مطالب سه گانه نهج البلاغه ، اكنون بايد گفت كه : نهج البلاغه ، علاوه برداشتن مطالب عميق و معانى والا و ارزنده ، و مفاهيم انسان ساز خود، از لحاظ طرز نگارش نيز مقام ارجمندى دارد .
نثر اين كتاب و شيوه نگارش حضرت ، چنان شيوا و دلنشين است ، كه در زبان و ادبيات عرب ، هرگز نظيرى نداشته و بعدها در طول چند قرن نيز، نظيرى براى آن پيدا نشده است .و از همين رو، براى آن نام نهج البلاغه يعنى راه و روش شيوايى گفتار و رسايى كلام انتخاب شده است .
مطالب عميق و پرمعنايى كه در اين جمله هاى كوتاه وجود دارد، چنان است كه دوست و دشمن ،آن را همچون ساير آثار گسترده و مفصل امام (ع )، پس از قرآن كريم و گفتارهاى رسول اكرم (ص )، عالى ترين راهنماى بشر، براى زندگى پاك و سعادت آميز دانسته اند. طورى كه هر كدام از اين سخنان فشرده ، صدها درس زندگى و سرمشق انسانيت ، و خوب بودن و خوب زيستن ، در خود نهفته دارد.
پس از آشنائى مختصر با مطالب سه گانه نهج البلاغه ، اكنون بايد گفت كه : نهج البلاغه ، علاوه برداشتن مطالب عميق و معانى والا و ارزنده ، و مفاهيم انسان ساز خود، از لحاظ طرز نگارش نيز مقام ارجمندى دارد .
نثر اين كتاب و شيوه نگارش حضرت ، چنان شيوا و دلنشين است ، كه در زبان و ادبيات عرب ، هرگز نظيرى نداشته و بعدها در طول چند قرن نيز، نظيرى براى آن پيدا نشده است .و از همين رو، براى آن نام نهج البلاغه يعنى راه و روش شيوايى گفتار و رسايى كلام انتخاب شده است .
شريف رضى كيست ؟
شريف رضى ، معروف به سيد رضى دانشمند بزرگ اسلامى در قرن چهارم هجرى است كه با گردآورى نهج البلاغه نام خود را در تاريخ اسلام جاودانه كرد.
جد پنجم او، حضرت موسى بن جعفر (ع ) امام هفتم شيعيان است و چون حضرت على (ع ) نيز، جد پنجم امام موسى بن جعفر (ع ) بوده است ، به اين ترتيب درمى يابيم كه حضرت على (ع )، جد دهم سيد رضى است . همچنين از طرف مادر نيز اجداد سيد رضى ، با9 نسل فاصله ، به حضرت على (ع ) مى رسند. از اين رو معلوم مى شود كه سيد رضى هم از سوى پدر، هم از سوى مادر، خاندان پاك و شريفى داشته كه هر دو از نسل مبارك امام على عليه السلام بوده اند.
سيد رضى در سال 359 هجرى قمرى متولد شد و پس از يك زندگى كوتاه ولى پر ثمر 47 ساله ، در سال 406 هجرى درگذشت .
وى از كودكى ، دوشادوش برادرش شريف مرتضى به تحصيل دانش رفته بود، به زودى هوش فراوان و نبوغ سرشار خود رانشان داد، و از تمامى هم سن سالهاى خود پيش افتاد. به طورى كه در نخستين سالهاى جوانى به عنوان يك دانشمند برجسته اسلامى شناخته شد و مورد احترام دانشمندان بزرگ آن زمان قرار گرفت .
سيد رضى از آغاز جوانى ، شروع به تحقيقات با ارزشى در زمينه قرآن و اسلام و مسائل اسلامى كرد. حاصل تلاشها و تحقيقات او، چند كتاب با ارزش بود كه در قرنهاى بعد نيز، هميشه مورد توجه دانشمندان جهان اسلام قرار گرفته است .
وى در زمينه شعر نيز نبوغ سرشارى داشت ، چنانكه دانشمندان و شعر شناسان ، با مطالعه اشعارى كه از او باقى مانده است ، وى را بزرگترين و بهترين شاعر عرب دانسته اند.
اما كتابى كه نام او را جويده كرده ، نوشته ها و اشعار و تحقيقات خودش نيست ، بلكه گردآورى و تدوين همين كتابى كه امروز، با نام نهج البلاغه در دنيا مى درخشد. سيد رضى ، براى جمع آورى مطالب اين كتاب نزديك 20 سال زحمت كشيد. به دهها كتابخانه رفت و صدها كتاب را از آغاز تا پايان به دقت خواند. در آن كتابها، كه هر كدام دهها سال پيش نوشته شده بود، آثار مختلفى از على عليه السلام نيز وجود داشت . نويسندگان آن كتابها، هر كدام به مناسبت هاى مختلف ، قسمتهائى از خطبه ها، نامه ها، سخنان كوتاه و پند و اندرزهاى امام عليه السلام را نقل كرده بودند.
اما اين آثار، در هيچكدام از آن كتابها، نظم و ترتيب درستى نداشت . بلكه هر نويسنده يى قسمتهايى از آثار امام را، در كتاب خود نقل كرده بود.
از اين رو، سيد رضى سعى و همت فراوان به كار برد و پس از سالها تحقيق و مطالعه ، در سال 400 هجرى قمرى ، موفق شد آثار پراكنده امام را در سه بخش گردآورى كند و به صورت كتابى جامع ، در جهان فرهنگ و انديشه انتشار دهد.
بايد دانست كه نهج البلاغه نيز، در بردارنده تمامى آثار امام (ع ) نيست . اما از تمام كتابهايى كه در زمينه گفته ها و نوشته هاى آن حضرت ، پيش از سيد رضى ، تدوين و تاءليف شده بود، پرمطلب تر و داراى نظم و ترتيب بيشتر و به كمال نزديك است .
جد پنجم او، حضرت موسى بن جعفر (ع ) امام هفتم شيعيان است و چون حضرت على (ع ) نيز، جد پنجم امام موسى بن جعفر (ع ) بوده است ، به اين ترتيب درمى يابيم كه حضرت على (ع )، جد دهم سيد رضى است . همچنين از طرف مادر نيز اجداد سيد رضى ، با9 نسل فاصله ، به حضرت على (ع ) مى رسند. از اين رو معلوم مى شود كه سيد رضى هم از سوى پدر، هم از سوى مادر، خاندان پاك و شريفى داشته كه هر دو از نسل مبارك امام على عليه السلام بوده اند.
سيد رضى در سال 359 هجرى قمرى متولد شد و پس از يك زندگى كوتاه ولى پر ثمر 47 ساله ، در سال 406 هجرى درگذشت .
وى از كودكى ، دوشادوش برادرش شريف مرتضى به تحصيل دانش رفته بود، به زودى هوش فراوان و نبوغ سرشار خود رانشان داد، و از تمامى هم سن سالهاى خود پيش افتاد. به طورى كه در نخستين سالهاى جوانى به عنوان يك دانشمند برجسته اسلامى شناخته شد و مورد احترام دانشمندان بزرگ آن زمان قرار گرفت .
سيد رضى از آغاز جوانى ، شروع به تحقيقات با ارزشى در زمينه قرآن و اسلام و مسائل اسلامى كرد. حاصل تلاشها و تحقيقات او، چند كتاب با ارزش بود كه در قرنهاى بعد نيز، هميشه مورد توجه دانشمندان جهان اسلام قرار گرفته است .
وى در زمينه شعر نيز نبوغ سرشارى داشت ، چنانكه دانشمندان و شعر شناسان ، با مطالعه اشعارى كه از او باقى مانده است ، وى را بزرگترين و بهترين شاعر عرب دانسته اند.
اما كتابى كه نام او را جويده كرده ، نوشته ها و اشعار و تحقيقات خودش نيست ، بلكه گردآورى و تدوين همين كتابى كه امروز، با نام نهج البلاغه در دنيا مى درخشد. سيد رضى ، براى جمع آورى مطالب اين كتاب نزديك 20 سال زحمت كشيد. به دهها كتابخانه رفت و صدها كتاب را از آغاز تا پايان به دقت خواند. در آن كتابها، كه هر كدام دهها سال پيش نوشته شده بود، آثار مختلفى از على عليه السلام نيز وجود داشت . نويسندگان آن كتابها، هر كدام به مناسبت هاى مختلف ، قسمتهائى از خطبه ها، نامه ها، سخنان كوتاه و پند و اندرزهاى امام عليه السلام را نقل كرده بودند.
اما اين آثار، در هيچكدام از آن كتابها، نظم و ترتيب درستى نداشت . بلكه هر نويسنده يى قسمتهايى از آثار امام را، در كتاب خود نقل كرده بود.
از اين رو، سيد رضى سعى و همت فراوان به كار برد و پس از سالها تحقيق و مطالعه ، در سال 400 هجرى قمرى ، موفق شد آثار پراكنده امام را در سه بخش گردآورى كند و به صورت كتابى جامع ، در جهان فرهنگ و انديشه انتشار دهد.
بايد دانست كه نهج البلاغه نيز، در بردارنده تمامى آثار امام (ع ) نيست . اما از تمام كتابهايى كه در زمينه گفته ها و نوشته هاى آن حضرت ، پيش از سيد رضى ، تدوين و تاءليف شده بود، پرمطلب تر و داراى نظم و ترتيب بيشتر و به كمال نزديك است .
سخنان على عليه السلام ، پيش از سيد رضى
سيد رضى ، نهج البلاغه را در زمانى گردآورى و تنظيم كرد كه حدود 350 سال از شهادت حضرت اميرمؤ منان (ع ) مى گذشت .
مى دانيم كه سيد رضى مطالب نهج البلاغه را از ميان نوشته هاى كتابهاى كه قبل از او تاليف شده بود بدست آورد و يكجا گردآورى كرد، و همين نكته آشكار مى كند كه پيش از او بسيارى از نويسندگان و محققان ديگر، دست به جمع آورى آثار امام (ع ) زده بودند.
به طورى كه دانشمندان و تاريخ نويسان در كتابهاى خود نوشته اند پيش از تنظيم نهج البلاغه 22 كتاب ديگر نيز وجود داشت كه همه آنها، مثل نهج البلاغه ، شامل سخنان و نامه ها و نوشته هاى امام عليه السلام بود، نخستين كتابى كه در اين زمينه تدوين شد، سخنرانى هاى على عليه السلام روى منبر نام داشت ، مولف اين كتاب كسى بود كه در زمان جاهليت - يعنى پيش از بعثت رسول اكرم (ص ) به دنيا آمد او كه بعد از ظهور اسلام ، مسلمان شده بود، پس از رحلت پيامبر (ص ) به جمع ياران على (ع ) پيوست و پس از آن ، تا زمان شهادت امام ، از ياوران وفادار و فداكار او بود.
اين شخص كه زيد بن وهب نام داشت در سال 96 هجرى در گذشت . اما سالها پيش از مرگ ، مطالبى را كه خود از زبان اميرالمؤ منين شنيده بود درسخنرانيهاى على (ع ) روى منبر نوشت .
پس از او، بيست كتاب ديگر در اين زمينه تنظيم شد. و بالاخره آخرين كسى كه پس از سيد رضى در اين مورد كتابى تدوين كرد، دانشمند برجسته يى به نام ابو عثمان جاحظ بود.
جاحظ در سال 225 هجرى در گذشت و اين ، تاريخى بود كه سيد رضى ، 104 سال پس از آن متولد شد. كتاب جاحظصد سخن از اميرالمؤ منين على عليه السلام نام دارد كه سيد رضى از مطالب آن نيز مانند مطالب كتابهاى ديگر، استفاده كرده و قسمتهايى از آن را در نهج البلاغه نقل كرده است .
مجموعا هفتاد نفر از دانشمندان قبل از سيد رضى خطبه ها و سخن هاى امام على (ع ) را جمع آورى كرده اند كه اين مختصر را گنجايش ذكر نام همه آنها نمى باشد.
مى دانيم كه سيد رضى مطالب نهج البلاغه را از ميان نوشته هاى كتابهاى كه قبل از او تاليف شده بود بدست آورد و يكجا گردآورى كرد، و همين نكته آشكار مى كند كه پيش از او بسيارى از نويسندگان و محققان ديگر، دست به جمع آورى آثار امام (ع ) زده بودند.
به طورى كه دانشمندان و تاريخ نويسان در كتابهاى خود نوشته اند پيش از تنظيم نهج البلاغه 22 كتاب ديگر نيز وجود داشت كه همه آنها، مثل نهج البلاغه ، شامل سخنان و نامه ها و نوشته هاى امام عليه السلام بود، نخستين كتابى كه در اين زمينه تدوين شد، سخنرانى هاى على عليه السلام روى منبر نام داشت ، مولف اين كتاب كسى بود كه در زمان جاهليت - يعنى پيش از بعثت رسول اكرم (ص ) به دنيا آمد او كه بعد از ظهور اسلام ، مسلمان شده بود، پس از رحلت پيامبر (ص ) به جمع ياران على (ع ) پيوست و پس از آن ، تا زمان شهادت امام ، از ياوران وفادار و فداكار او بود.
اين شخص كه زيد بن وهب نام داشت در سال 96 هجرى در گذشت . اما سالها پيش از مرگ ، مطالبى را كه خود از زبان اميرالمؤ منين شنيده بود درسخنرانيهاى على (ع ) روى منبر نوشت .
پس از او، بيست كتاب ديگر در اين زمينه تنظيم شد. و بالاخره آخرين كسى كه پس از سيد رضى در اين مورد كتابى تدوين كرد، دانشمند برجسته يى به نام ابو عثمان جاحظ بود.
جاحظ در سال 225 هجرى در گذشت و اين ، تاريخى بود كه سيد رضى ، 104 سال پس از آن متولد شد. كتاب جاحظصد سخن از اميرالمؤ منين على عليه السلام نام دارد كه سيد رضى از مطالب آن نيز مانند مطالب كتابهاى ديگر، استفاده كرده و قسمتهايى از آن را در نهج البلاغه نقل كرده است .
مجموعا هفتاد نفر از دانشمندان قبل از سيد رضى خطبه ها و سخن هاى امام على (ع ) را جمع آورى كرده اند كه اين مختصر را گنجايش ذكر نام همه آنها نمى باشد.
هيئت تحرير به بنياد نهج البلاغه
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر